Jak działa polska fundacja rodzinna?

Koncepcja polskiej fundacji rodzinnej oparta jest na założeniu, że biznes i rodzina są formalnie od siebie odseparowane.  

Majątek rodzinny staje się własnością fundacji, która zarządza nim w interesie beneficjentów. Fundacja tym samym chroni ten majątek przed ewentualnymi negatywnymi skutkami procesów sukcesyjnych, na przykład w sytuacji, gdy nie wszyscy członkowie rodziny będą zainteresowani dalszym prowadzeniem działalności.  

Fundacja rodzinna tworzona jest na bazie majątku należącego do fundatora (fundatorów), w tym udziałów lub akcji.  Wartość tego majątku nie może być niższa niż 100 000 złotych.  

Fundator ma dużą swobodę w określaniu zasad zarządzania fundacją, jej funkcjonowania i celu, dla którego została powołana.

Zadania i korzyści z fundacji rodzinnej

Zadania fundacji rodzinnej:  

• gromadzenie i zarządzanie majątkiem przekazanym przez fundatora i inne osoby;
• zapewnianie środków dla beneficjentów (na przykład członków rodziny fundatora lub samego fundatora).

Co istotne, przekazywanie środków przez fundację rodzinną na rzecz beneficjentów może się odbyć z zastrzeżeniem warunku (np. ukończenie studiów) lub terminu (np. po ukończeniu przez beneficjentów określonego wieku).  

Fundacja rodzinna – korzyści: 

• możliwość prowadzenia określonej działalności gospodarczej;
• zwolnienie z opodatkowania podatkiem dochodowym w momencie osiągnięcia dochodu przez fundację;
• opodatkowanie CIT według stawki 15% dopiero w momencie dystrybucji dochodów lub w przypadku likwidacji fundacji;
• zwolnienie z PIT oraz podatku od spadków i darowizn w przypadku dystrybucji do fundatora i jego najbliższej rodziny (tzw. grupy zerowej).

Działalność gospodarcza polskiej fundacji rodzinnej  

Fundacja rodzinna stanowi jedno z nowoczesnych rozwiązań sukcesji rodzinnej, alternatywę dla zagranicznych rozwiązań oraz w pewnym sensie optymalizacje podatkową.  

Fundacja Rodzinna to: 

1. Atrakcyjniejsza stawka PIT dla beneficjentów z I i II grupy

Zgodnie z obecnym brzmieniem ustawy o fundacji rodzinnej przewidziana jest dychotomia: albo beneficjent będzie zwolniony z PIT jako pozostający w tzw. grupie 0 względem fundatora, albo zastosowanie znajdzie opodatkowanie 15% PIT. Obecna propozycja zmierza do wyodrębnienia jeszcze jednej grupy, tj. beneficjentów z I i II grupy wg ustawy o spadkach i darowiznach, która od przychodu z wypłaconych przez fundację rodzinną świadczeń płaciłaby 10% PIT.

Wtedy, opodatkowanie PIT przedstawiałoby się następująco (przy czym poniższe relacje należy odnieść do fundatora fundacji rodzinnej):

(i) zwolnienie z PIT: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha;

(ii) stawka 10% PIT: (grupa I:) zięć, synowa i teściowie[3], (grupa II:) zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;

(iii) stawka 15% PIT: inni nabywcy.

Jak widać, zmiana ta może być korzystna dla dość sporej grupy beneficjentów.

2. Możliwość łączenia fundacji rodzinnej z estońskim CIT, ale tylko w określonej konfiguracji

Podczas prac nad ustawą o fundacji rodzinnej jednym z postulatów było umożliwienie stosowania opodatkowania na zasadach CIT estońskiego przez spółki, w których udziały posiada fundacja rodzinna. Niestety, mimo przedstawienia takiej poprawki przez Senat w trakcie prac legislacyjnych, została ona odrzucona przez Sejm.

Obecnie proponuje się powrót do idei łączenia estońskiego CIT z fundacją rodzinną, jednak nie w sposób przedstawiony powyżej. Zgodnie z przedstawioną propozycją, estoński CIT byłby dostępny dla spółek, których udziałowcami / akcjonariuszami / wspólnikami są osoby fizyczne będące fundatorami bądź beneficjentami fundacji rodzinnej.

Z perspektywy więc osoby fizycznej (fundatora lub beneficjenta) powinna pojawić się możliwość posiadania praw w fundacji rodzinnej i jednocześnie spółce opodatkowanej CIT estońskim i każda z tych „struktur” opodatkowana byłaby we właściwy dla siebie sposób. Bez wprowadzenia tej zmiany spółki będące własnością fundatora/beneficjenta nie spełniają w zasadzie jednego z warunków do skorzystania z zasad opodatkowania estońskim CIT.

3. Brak uwzględnienia finansowania od fundacji rodzinnej w limicie kosztów finansowania dłużnego

Kolejną pozytywną zmianą jest planowana rezygnacja z uwzględniania kosztów finansowania dłużnego uzyskanych od fundacji rodzinnej do limitu kosztów finansowania dłużnego (art.15c CIT). Przy tym, wydaje się, że redakcja przepisu może wymagać jeszcze dopracowania. Jak wydaje się, intencją jest wyłączenie ze wskazanego limitu kosztów związanych z pożyczkami udzielonymi przez fundację rodzinną (co interesujące – proponowany zapis wskazuje także na „pośrednie” pożyczki). Należy przypomnieć, że udzielanie pożyczek spółkom, w których fundacja posiada udziały albo akcje lub w których uczestniczy jako wspólnik mieści się w katalogu dozwolonej działalności fundacji rodzinnej.

4. Ograniczenia zwolnienia fundacji z opodatkowania CIT

Poza zmianami wskazanymi powyżej, które należy co do zasady ocenić pozytywnie, jako uatrakcyjniające instytucję fundacji rodzinnej, proponuje się też zmiany trochę ,,zaostrzające kurs”. Pierwszą z nich jest postulat, by zwolnienie podmiotowe fundacji rodzinnej z CIT nie dotyczyło ,,przychodów z najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa lub składniki majątku służące prowadzeniu działalności przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4 z fundacją rodzinną, beneficjentem lub fundatorem”. Dodatkowo, podmiot powiązany miałby być rozumiany szerzej niż w przepisach TP (do których generalnie ustawodawca odwołuje się w zakresie tego pojęcia) w związku z tym, że warunek posiadania udziałów i praw wynosiłby tutaj nie 25%, a 5%.

Działalność w tym zakresie opodatkowana byłaby stawką 19%. Stanowiłoby to zatem wprowadzenie trzeciej stawki podatkowej w systemie opodatkowania CIT fundacji rodzinnej, oprócz dotychczas przewidzianych 15% (przy wypłacie świadczenia) i 25% (od działalności wykraczającej poza katalog preferowany przez ustawodawcę).

5. Ukryte zyski

Nawiązanie do opodatkowania estońskim CIT widoczne jest także poprzez propozycję wskazania kategorii „ukrytych zysków”, które byłyby opodatkowane 15% CIT.

Kategoria ukrytych zysków wydaje się dość szeroka i miałaby obejmować m.in.

• koszty finansowania udzielonego fundacji rodzinnej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany z nimi bądź fundacją rodzinną,
• nieodpłatne świadczenia niestanowiące świadczeń na rzecz beneficjenta w rozumieniu ustawy o fundacji rodzinnej przekazane na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z nimi bądź fundacją rodzinną,
• świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z nimi bądź fundacją rodzinną z tytułu:
  • usług o zakresie właściwym usługom opodatkowanym WHT na podstawie art. 21 ust. 1 ust. 2a ustawy o CIT,
  • opłat i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z autorskich praw majątkowych, licencji, praw własności przemysłowej i know-how
• różnic między wartością rynkową transakcji a ustaloną ceną transakcji w przypadku transakcji między fundacją rodzinną a beneficjentem, fundatorem lub podmiotem powiązanym z nimi bądź fundacją rodzinną
• pożyczki udzielone beneficjentowi w określonych przypadkach (gdy nie została zwrócona w danym roku, mimo że powinna oraz gdy została udzielona na okres dłuższy niż 10 lat).

Także w przypadku „ukrytych zysków” zastosowanie miałoby znaleźć surowsze kryterium uznania za wywieranie znaczącego wpływu w rozumieniu przepisów o TP.

6. Opodatkowanie fundacji rodzinnej niezgłoszonej do rejestru

Ustawodawca postanowił także doprecyzować kwestię związaną ze zwolnieniem z CIT fundacji rodzinnej w organizacji. Jeżeli fundacja rodzinna w organizacji nie zostanie zgłoszona do rejestru fundacji rodzinnych w terminie 6 miesięcy od jej powstania, nie będzie jej przysługiwało prawo do zwolnienia z CIT od dnia powstania fundacji rodzinnej w organizacji.